Wereldburgerschap op de pabo

Nuffic is aanjager van wereldburgerschap in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en in het hoger onderwijs. Binnen het hoger onderwijs doen wij aan professionalisering van leerkrachten via ons Centrum Internationalisering Lerarenopleidingen (Cilo): een netwerk van lerarenopleidingen voor basis-, voortgezet en beroepsonderwijs. Professionalisering vindt plaats via inspiratiebijeenkomsten, masterclasses en andere vormen van kennisdeling.

Door toekomstige leraren goed op te leiden krijgen zij kennis en tools om wereldburgerschapsonderwijs in de praktijk vorm te geven. Zo kunnen we wereldburgerschap beter verankeren in het primair onderwijs en leerlingen opleiden tot wereldburgers.

Vanuit de Wet op Burgerschapsonderwijs is vastgesteld dat scholen verplicht zijn om aandacht te besteden aan thema's als migratie, klimaat, conflicten, de economie en digitalisering via het burgerschapsonderwijs. Scholen zijn redelijk vrij om te bepalen hoe ze dat doen maar ze worstelen hier wel mee. Dit blijkt uit het grote aantal herstelopdrachten vanuit de Inspectie van het onderwijs (2025) op het vlak van burgerschap. Daarnaast geeft ongeveer 40% van de schoolleiders en leerkrachten (Van Schooten, Krepel en Van Binsbergen, 2022) aan dat hun vertrouwen in het geven van burgerschapsonderwijs laag is.

Ook pabo’s en lerarenopleidingen kunnen grotendeels zelf bepalen hoe ze invulling geven aan burgerschapsonderwijs voor toekomstige leerkrachten. Er zijn wel landelijke kennisbasistoetsen en de verplichte bekwaamheidseisen voor leraren maar deze bieden vooral open kaders.

Volgens eigen onderzoek (Nuffic, 2024) is de kwaliteit van het onderwijs op de pabo’s over wereldburgerschap, burgerschap en internationalisering goed, maar is dit wel kwetsbaar wanneer er sprake is van curriculumvernieuwing, onderwijsvernieuwing en wisseling van personeel.

Niet iedere pabo-docent is bekwaam om goed invulling te geven aan burgerschapsonderwijs. Op veel pabo’s krijgen burgerschap en wereldburgerschap een minder centrale plek binnen de opleiding en ligt dit grotendeels in handen van een selecte groep docenten. Van een gedeelde en gedragen doorlopende leerlijn op dit gebied is zelden sprake. Hoe dit voor lerarenopleidingen eerste- en tweedegraads is wordt nog onderzocht door Nuffic.

Daarnaast geeft een groot deel van de ervaren en onervaren leerkrachten aan dat ze zich niet goed voorbereid voelen door de lerarenopleiding om in een multiculturele en meertalige setting les te geven (TALIS, 2018). Omdat het lerarentekort juist in die setting groter is, lijkt het erop dat deze leerkrachten er vaker voor kiezen om op scholen te werken waar dit dus minder speelt. Door in te zetten op het opleiden en professionaliseren van leerkrachten op wereldburgerschap, dragen we indirect bij aan kansengelijkheid en het verminderen van het lerarentekort.

Het Nuffic keurmerk Wereldburgerschap beoogt doelgericht en efficiënt bij te dragen aan een samenhangend curriculum op vlak van wereldburgerschap. Hierbij ligt de focus ook op organisatie en beleid zodat het duurzaam geborgd blijft. Het keurmerk is een ontwikkelingsgericht instrument waarbij op basis van peer-review systematiek de gekeurde instelling beoordeeld wordt maar vooral feedback ontvangt. Het kan een waardevol instrument zijn voor zowel instellingen die bezig zijn met onderwijsvernieuwing en nieuwe ontwikkelingen als voor instellingen die verder zijn met hun wereldburgerschapscurriculum.

Een visitatiecommissie beoordeelt een zelfevaluatie van de te keuren pabo. Vervolgens gaat de commissie met de instelling dieper hierover in gesprek. Tenslotte ontvangt de gekeurde instelling een verslag met feedback.

De visitatiecommissie kijkt inhoudelijk naar mondiale thema’s die de actualiteit overstijgen zoals: de digitale transitie, ecologische transities, sociale transities en EDI (equity, diversity & inclusion) en naar bestuurlijke transities gericht op democratie, politiek en recht. Daarnaast bekijkt de commissie hoe de integratie van wereldburgerschap binnen het onderwijsprogramma wordt ondersteund met beleid, visie en organisatie, zodat de kwetsbaarheid van het programma beperkt blijft.

Vanuit Nuffic blijven we investeren en onderzoeken hoe we lerarenopleidingen kunnen ondersteunen op het gebied van wereldburgerschap. Naast het Cilo-netwerk is het Nuffic keurmerk Wereldburgerschap een waardevol aanvullend instrument. Doelgericht en ook niet al te tijdrovend.

Vind je het interessant om verder te praten over het keurmerk of eventuele elementen eruit? Wil je als onderwijsinstelling ook gekeurd worden? Of ben je meer geïnteresseerd in de inhoudelijk criteria? Neem dan gerust contact op met Koen de Jonge: kdejonge@nuffic.nl