Zo geef je internationalisation at home een plek in lerarenopleidingen

Stage lopen op wereldschool Leimundo in Leiden, waar kinderen in de klas zitten uit onder meer Canada, Syrië en China, een bezoek aan de Tweede Kamer of aan Amnesty International: je doet het als PABO-student als je kiest voor de Wereldklas aan de Hogeschool Leiden.

“Onze studenten hoeven voor het opdoen van internationale competenties niet per se voor langere tijd naar het buitenland te gaan”, aldus Wereldklas docent Astrid van Schoonacker- de Groot. Zij is coördinator Wereldburgerschap, Identiteit, Diversiteit en Internationalisering (WIDI) bij de faculteit Onderwijs aan de Hogeschool Leiden.

In het wereldklastraject leren toekomstige leerkrachten verschillende perspectieven innemen en worden ze betrokken bij internationale maatschappelijke vraagstukken. Ook leren deze PABO- studenten hoe ze straks de verbindende factor kunnen zijn tussen het schoolteam en ouders met verschillende achtergronden, of de wijk waarin de school staat. “Onze samenleving wordt meer superdivers en onze wereld globaliseert steeds meer”, aldus Van Schoonacker.

Dat ziet ook Michel Hogenes, muziekdocent, onderwijspedagoog en tevens coördinator internationalisering bij faculteit Sociaal Werk & Educatie aan de Haagse Hogeschool: “Wij zitten tussen de Schilderswijk, het Laakkwartier en de Haagse Binnenstad, allemaal delen van de stad met een zeer diverse bevolking. Multiculturaliteit vind je hier op straat.”

Dat merk je ook in de klas, ongeacht of je nu gaat lesgeven op een basisschool, in het voortgezet onderwijs, mbo of ho. Van Schoonacker beaamt dat. “Het is nodig je daar als toekomstige leraar en als mens goed op voor te bereiden.”

'Geef een positieve houding ten opzichte van culturele diversiteit mee aan je studenten of leerlingen. Als docent moet je leren van perspectief te wisselen'

Virtual exchange

Binnen de Haagse PABO wordt internationalisation at home onder meer vormgegeven via Collaborative International Online Learning (COIL) – projecten.

“Onze studenten onderzoeken met hun peers uit Zweden nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het jonge kind”, vertelt Hogenes. “Denk aan bewegend leren, waarbij lichamelijke activiteiten en leertaken samenkomen. In Scandinavische landen doen ze veel aan physical education, meer dan in Nederland. Daar zeggen ze: slecht weer bestaat niet, slechte kleren wél. Bij dit soort projecten worden inzichten uitgewisseld, maar het gaat er vooral om studenten met elkaar in contact te brengen.”

Online samenwerking via eTwinning is ook een mogelijkheid als het om internationalisation at home gaat, en verder kun je buitenlandse gastdocenten uitnodigen of een internationale week organiseren, aldus Hogenes.

Netwerken voor lerarenopleiders

Van Schoonacker is blij met het European Teacher Education Network, waarbij jaarlijks lerarenopleiders uit alle delen van de wereld samenkomen op een grote conferentie.” Dit jaar vindt die in april plaats, in het Duitse Neurenberg. “We gaan er met zo’n 20 collega’s uit allerlei opleidingen naartoe. Daar ontstaan vaak nieuwe initiatieven. Je vindt op zo’n conferentie altijd vakbroeders en -zusters die willen meewerken aan bestaande COIL-projecten of partners om nieuwe mee te starten.”

Ook het Centrum Internationalisering Lerarenopleidingen (Cilo), dat door Nuffic wordt georganiseerd, werpt vruchten af. “We zijn jarenlang tevreden aangesloten bij het netwerk”, zegt Hogenes. “Een ideale manier om met je Nederlandse collega’s in gesprek te gaan over hoe je internationalisation at home kunt implementeren binnen lerarenopleidingen, bijvoorbeeld.”

Cilo ondersteunt en inspireert lerarenopleidingen bij het vormgeven van internationalisering, vult Svetlana van Schilfgaarde aan, coördinator Primair Onderwijs bij Nuffic. “Het is belangrijk dat toekomstige leraren zich straks, als ze voor de klas staan, competent voelen om internationalisering te integreren in hun onderwijs.”

Docent als rolmodel

Aandacht binnen lerarenopleidingen voor internationalisation at home is belangrijk, benadrukken Van Schoonacker en Hogenes. Hogenes: “Iedereen denkt vanuit eigen perspectief. Zoals wij zijn opgeleid, 'zo moet dat dus'. Of: 'Wij vieren al 20 jaar het Sinterklaasfeest op deze manier, dus zo hoort het hier.' Als docent moet je leren van perspectief te wisselen. Dat je niet blijft hangen in het idee dat jouw zienswijze of manier van lesgeven de enige is.”

Internationale ervaringen helpen om je eigen vooroordelen en aannames te tackelen, benadrukt Van Schoonacker. “Het is belangrijk dat studenten (van de lerarenopleiding, red.) een mening vormen, naar elkaar luisteren en leren argumenten te hebben bij hun meningen. Dan is het extra belangrijk voor jou als docent om daarin een rolmodel te zijn.”

Op het gebied van wereldburgerschap zijn twee soorten onderwijs te onderscheiden: intentioneel en incidenteel onderwijs. Van Schoonacker: “Bij de eerste bereid je als docent iets voor, bijvoorbeeld een les waarin je leerlingen of studenten ervan bewust maakt geen afval op straat te gooien. Maar het kan ook gebeuren dat een leerling in de pauze ineens vervelende opmerkingen maakt over hoofddoeken, omdat hij dat thuis misschien heeft gehoord. Dan is het aan jou als leerkracht om te handelen. Je wilt niet dat kinderen discrimineren. Hoe ga je met dergelijke kwesties om? Hoe maak je dit bespreekbaar?”

Competenties op de arbeidsmarkt

"De invloed van internationale competenties voor toekomstige docenten gaat verder dan het klaslokaal,” benadrukt Van Schilfgaarde. “Als toekomstig leraar ben je een sleutelfiguur. Je geeft deze internationale competenties door aan je leerlingen en studenten, zodat zij dit kunnen gebruiken in hun toekomstige loopbaan. Bijvoorbeeld omdat ze in divers samengestelde teams gaan werken of bij een internationaal georiënteerd bedrijf of organisatie aan de slag gaan.” Ook recent Nuffic-onderzoek naar vacatureteksten laat zien dat je als starter op de arbeidsmarkt deze internationale competenties nodig hebt.

Hidden curriculum

Tegenwoordig krijgt het hidden curriculum veel aandacht, zegt Hogenes. “Dan gaat het over overtuigingen die heersen bij leerkrachten en docenten die vaak niet besproken worden. Tegelijkertijd hebben die wel invloed op de manier waarop je als leraar invulling geeft aan het onderwijs, of hoe je reageert op incidenten zoals Astrid net beschreef.”

Daarom is het cruciaal om een positieve houding ten opzichte van culturele diversiteit aan alle studenten van een lerarenopleiding mee te geven, aldus Van Schoonacker. “Want uit aannames kunnen bijvoorbeeld ook te lage schooladviezen uit voortvloeien. Dat werkt ongelijkheid in het onderwijs in de hand. Dat wil geen enkele docent.”

Toekomst internationalisering

Hogenes zou graag zien dat internationalisering in alle opleidingen en programma’s terug komt zodat collega’s van alle vakken betrokken worden. Tegelijkertijd ziet hij ook: “Iedereen in onderwijsland is druk, en activiteiten opzetten op het gebied van internationalisering kosten nu eenmaal tijd. Maar weet je? Een positieve houding ten opzichte van het thema is al prettig.”

(Virtueel) over de grens kijken verbetert de kwaliteit van het onderwijs, vat Van Schoonacker samen. “Sinds een aantal jaar - en dat is onder meer te danken aan het feit dat er meer budget beschikbaar is – gaan er meer docenten mee naar internationale conferenties.” Waar het opleiden van docenten en leerkrachten eerst gebaseerd was op verouderde Nederlandse bronnen, ziet Van Schoonacker nu in afstudeerpresentaties andere perspectieven en anderstalige bronnen terugkomen. “Dat is gezond. Pure winst.”