Wereldburgerschap op de basisschool (deel 2)
Veel scholen geven wereldburgerschap op eigen wijze een vaste plek binnen hun onderwijs. Om hier meer inzicht in te krijgen, hielden we diepte-interviews met een aantal basisscholen/schoolbesturen (zie kader onderaan artikel voor meer informatie). Dat leverde waardevolle inspiratie op voor andere scholen. Dit is onze tweede serie met 5 tips. Lees ook het eerste artikel en het derde artikel uit deze serie.
1. Pas de Canon voor Wereldburgerschap toe in je beleid en curriculum
Een goede manier om wereldburgerschap in je beleid en curriculum te verankeren, is het integreren van de Canon voor Wereldburgerschap van NCDO (zie kader). De acht thema’s van de Canon voor Wereldburgerschap zijn opgenomen in het schoolplan van de Enschedese Schoolvereniging onder ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’. “We passen ze onder andere toe in onze themaweken”, vertelt Paul Groot van de Enschedese Schoolvereniging, “maar je zou meer ankers moeten hebben waaraan je een programma kunt ophangen.”
Canon voor wereldburgerschap
De Canon voor Wereldburgerschap wordt uitgewerkt in de publicatie Vensters op de Wereld en is ontwikkeld door NCDO, het voormalige Nederlandse kennis- en adviescentrum voor burgerschap en internationale samenwerking. Je kunt deze publicatie gratis downloaden.
Vensters op de Wereld biedt handvatten voor docenten in het primair en voortgezet onderwijs, die het kunnen gebruiken om de wereldburgerschapsthema’s van de Canon te integreren in hun eigen onderwijs.
Een van de thema’s van de Canon voor Wereldburgerschap is ‘duurzame ontwikkeling’. Groot: “Hierbij kan een mondiaal probleem als de plasticsoep aan de orde komen. We brengen het dan weer terug naar de lokale realiteit en kijken naar wat we zelf kunnen doen. Zo hebben de leerlingen met de gemeente afgesproken dat zij de verantwoordelijkheid nemen voor het schoonhouden van een stuk bosperceel achter de school. De gemeente zorgt dan voor materieel.”
"We passen de acht thema’s van de Canon voor Wereldburgerschap toe in onze themaweken. Je zou meer van die ankers moeten hebben waaraan je een programma kunt ophangen."
-
Paul Groot, directeur van
de Enschedese Schoolvereniging
2. Inspireer elkaar en leer van elkaar
Scholen hebben inspiratie nodig om wereldburgerschap binnen het curriculum te integreren. Die kunnen ze vinden door naar elkaar te kijken en van elkaar te leren, netwerkdagen te bezoeken en bijvoorbeeld door aan uitwisselingen deel te nemen met scholen in de buurt, zoals Het Startpunt in Den Haag deed tijdens het project Den Haag ontmoet Den Haag.
Directrice Marleen de Kleijn: “Zo ontmoetten wij [een 100% multiculturele school, red.] de Archipelschool [een weinig gemengde school, red.]. Kinderen uit groep 6 maakten een stadswandeling in de Archipelbuurt, bij ons maakten ze een stadswandeling in de Schilderswijk. Dat was een uitwisseling op kind- ouder-, en leerkrachtniveau, waardoor we over en weer meer respect en begrip voor elkaars verschillen kregen.”
De Enschedese Schoolvereniging zoekt ook inspiratie door zich te oriënteren op een verdiepende training. “We hebben ondersteuning nodig, zo ben ik zeker geïnteresseerd in een cursus op maat op het gebied van wereldburgerschap”, geeft directeur Paul Groot aan. “Misschien is zo’n training voor ons een goede manier om een nulmeting te doen. Kijken waar we nu staan en waar we naartoe willen. En hoe we die tweede stap maken en wat we daarbij nodig hebben.”
Vul de Nuffic-Quickscan in om te zien waar jouw school staat op het gebied van internationalisering en wereldburgerschap. Vervolgens ontvang je adviezen en tips op maat om je activiteiten en beleid verder te ontwikkelen.
3. Integreer wereldburgerschap in je lessen
Maak wereldburgerschap een vast onderdeel van je lessen door slim om te gaan met thema’s en projecten. Zoals bijvoorbeeld De Dukdalf en obs Stedeke doen met de online community eTwinning, maar kijk ook naar De Zijlwijkschool die verschillende thema’s en groepen met elkaar verbindt door haar atelierlessen.
"We zouden kinderen meer de gelegenheid moeten geven om andere vaardigheden te ontwikkelen. Zoals ‘eigen verantwoordelijkheid’, ‘samenwerken’, ‘respect’ en ‘hoe ga je met elkaar om’?"
-
Henk Frenken, directeur van
De Dukdalf
“Het moet geen los projectje zijn. Wij hebben verspreid door het jaar drie blokken van atelierlessen; groepen 5 tot en met 8 zitten dan bij elkaar”, vertelt Jan Westerbeek van de Zijlwijkschool. “Het varieert van het maken van een Zijlwijk Times, dat is een mooi uitgevoerd Engelstalig magazine met door de leerlingen afgenomen interviews in het Engels, tot programmeren of een van de Erasmus+ projecten, waaronder eTwinning.”
Aan de slag met eTwinning
Met eTwinning kun je online samenwerken met een schoolpartner in het buitenland. Doel van dit Europese platform is het ondersteunen van communicatie, samenwerken, het ontwikkelen van projecten en delen van kennis en werken aan vaardigheden. eTwinning wordt medegefinancierd door Erasmus+. Kijk in de agenda en neem deel aan een eTwinning-webinar of evenement.
4. Onderzoek en benoem je visie
Wereldburgerschap moet iets zijn dat bij je school past, vindt directeur Henk Frenken van De Dukdalf. “Onderzoek goed wat je visie is, en zorg dat die gedragen wordt binnen jouw school. Neem de tijd om die te benoemen.” Vervolgens moeten directeuren beseffen dat er meer is dan hun eigen school en hun eigen bestuur, vindt Frenken. “Kijk naar het grotere plaatje en sta daarvoor open. Realiseer je dat in heel veel landen scholen met dezelfde problemen worstelen.”
Veel problemen ontstaan volgens Frenken door een te eenzijdige visie op onderwijs. “Het onderwijs richt zich in mijn ogen nog te veel op het cognitieve gedeelte. Kinderen worden daarop afgerekend, en als ze niet aan de normen voldoen dan wordt er ook weer extra geoefend, enzovoort. We zouden kinderen meer de gelegenheid moeten geven om andere vaardigheden te ontwikkelen. Zoals ‘eigen verantwoordelijkheid’, ‘samenwerken’, ‘respect’ en ‘hoe ga je met elkaar om’? Dat raakt aan het wereldburgerschapsverhaal.”
5. Gebruik relevant en actueel lesmateriaal
Met relevant en actueel lesmateriaal kun je ook heel goed inspelen op (wereld)burgerschap. De Enschedese Schoolvereniging doet dit door met een Kinderraad aan te haken op goede doelen waar ze zich jaarlijks voor inzetten. Vanaf groep 3 kunnen kinderen hieraan deelnemen. Zo kwam groep 6 met allerlei ideeën toen de ramp op Sint Maarten zich voltrok. “De kinderen deelden hun ideeën met de andere groepen en hebben toen veel geld opgehaald”, vertelt directeur Paul Groot.
De Zijlwijkschool is een vvto-school, dat zijn scholen waar vroeg vreemdetalenonderwijs wordt gegeven. De school is lid van het Early Bird-netwerk en krijgt hierdoor regelmatig toegang tot lesmaterialen zoals lesbrieven met verschillende thema’s die een link hebben met wereldburgerschapsonderwerpen. De lesmaterialen zijn via een portal op hun website te downloaden.
"Met de social map of the world maken we actuele onderwerpen bespreekbaar. Als je het gesprek aangaat, helpt dat kinderen om vanuit een ander perspectief te denken."
-
Jasper Kok, directeur-bestuurder van stichting OPO Hof van Twente
Directeur Henk Frenken van De Dukdalf adviseert op de thema’s te letten die je behandelt. “Hetzelfde geldt voor de leesboeken die je gebruikt. Let erop of daar internationalisering of wereldburgerschap in is verwerkt. We hebben nu ook een muziekleerkracht, een vakleerkracht, die met allerlei soorten muziek en thema’s rondom wereldburgerschap werkt.”
Obs Stedeke in Diepenheim maakt gebruik van een social map of the world die wordt gebruikt om actuele zaken uit het nieuws te bespreken met de kinderen. Kok: “Zij kunnen een actueel onderwerp inbrengen en dan praten we met ze over wat ze erbij voelen of wat het met ze doet.” Vervolgens is het aan de leerkracht om de nuances op te opzoeken. “Op het moment dat je het gesprek aangaat, helpt dat kinderen een wereldbeeld in te kleuren en zo leren ze om vanuit een ander perspectief te denken.”
Geïnterviewde scholen
Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van de volgende basisscholen/schoolbesturen:
- De Enschedese Schoolvereniging (ESV), zelfstandige bijzondere school op neutrale grondslag, Enschede. Directeur: Paul Groot.
- Stichting Openbaar Primair Onderwijs (OPO) Hof van Twente bestuurt elf scholen voor openbaar onderwijs, waarvan obs Stedeke in Diepenheim er één is. Jasper Kok was tot voor kort directeur van obs Stedeke, nu is hij directeur-bestuurder van de overkoepelende stichting. Momenteel is Bernardien Nijhof directeur van obs Stedeke.
- Openbare basisschool De Trampoline, en rooms-katholieke basisschool De Opstap, Euregioscholen, Brunssum. De scholen vallen onder schoolbestuur Movare. Directrice: Maria Pastoor.
- Openbare basisschool Het Startpunt, Den Haag. Directrice: Marleen de Kleijn. Deze school werkt met het Primary Years Programme (PYP).
- Openbare Jenaplanschool De Dukdalf, Leiden. Directeur: Henk Frenken.
- Protestants-christelijke school De Zijlwijkschool, Leiden. Directeur: Jan Westerbeek.
E-learning met lesideeën Wereldburgerschap
Binnen de e-learning Wereldburgerschap op de Nuffic Academy kun je sinds januari drie uitgewerkte lesideeën vinden. Dit zijn drie van de acht thema’s van de Canon voor Wereldburgerschap. Thema’s zijn Duurzaamheid, Diversiteit en Kinderrechten, opgedeeld naar onder-, midden- en bovenbouw primair onderwijs.
