Pionieren met meertalige boekencollecties in de Brainportregio

Het programma wordt financieel mogelijk gemaakt door ASML, de grote aanjager van de regionale economie. De vijf bibliotheken in de regio werken samen met hogeschool De Kempel en mbo-instelling Summa College om de basisscholen en kinderopvangorganisaties in de 21 gemeentes van de Brainportregio te voorzien van meertalige boekencollecties.

Gelijke kansen

‘Door hun taalontwikkeling te stimuleren met meertalige boekencollecties willen we meertalige kinderen gelijke kansen geven’, legt Anne van Buul uit. Zij is docent-onderzoeker aan Hogeschool De Kempel. Als specialist in taal- en leesonderwijs en meertaligheid is ze vanaf het begin betrokken bij het project. ‘In drie jaar tijd hopen wij ongeveer 90 basisscholen van meertalige boekencollecties te hebben voorzien.’

Een meertalige boekencollectie kan uit allerlei boeken bestaan. Van tekstloze prentenboeken tot vertaalde werken, zoals Harry Potter of Roald Dahl’s Matilda. Een ander deel bestaat uit onvertaalde werken uit de landen van herkomst. ‘Om te weten welke boeken we daarvoor moeten hebben, zetten wij thuistaalexperts in’, legt Van Buul uit. ‘Die leveren een lijst aan met de 50 topkinderboeken uit hun land. We hebben daarna nog een check ingebouwd of die content niet politiek of religieus gevoelig is.’

Boeken zijn als spiegels

De behoefte aan meertalige jeugdliteratuur bestond al langer op de scholen zelf, stelt Van Buul. ‘Het komt eigenlijk voort uit het idee dat wanneer je eigen taal er mag zijn op school, jij je meer welkom voelt. Eigenlijk zijn die boeken een soort spiegels. Doordat kinderen een boek uit hun eigen taal en eigen cultuur lezen, kunnen ze zichzelf daar makkelijker in herkennen. In die zin draagt het bij aan een sociaal-emotioneel veilig klimaat, waar die kinderen optimaal tot leren kunnen komen.’

Ook maken andere kinderen via die boeken kennis met andere talen en culturen, gaat ze verder. ‘Door stukjes te laten voorlezen door anderstalige kinderen in de klas, kunnen de Nederlandse kinderen ook taalbewustzijn ontwikkelen, en overeenkomsten en verschillen ontdekken en bespreken met elkaar. Dat past helemaal bij de kerndoelen voor Nederlands en Burgerschap.’

Daarnaast is er ook nog een taalkundig argument, stelt ze. ‘Leesvaardigheid kun je in alle talen ontwikkelen. Dus als jij in het Turks leeskilometers maakt, word je ook een vaardigere lezer in het Nederlands. Je krijgt kennis van zinsstructuren en je doet meer woordenschat op, waardoor je het Nederlands ook makkelijker, sneller zal kunnen leren. Hoe rijker jouw taalbasis is in de eigen taal, hoe makkelijker je daar een nieuwe taal op gaat bouwen.’

Haar persoonlijke drijfveer om lezen en leesplezier verder te brengen op de scholen is groot. ‘Ik vind het zo jammer als kinderen, die eigenlijk al een hele mooie taalontwikkeling hebben doorgemaakt in het land van herkomst en in hun eigen taal mooie, rijke teksten kunnen lezen, hier komen en dan alleen maar van die Ik ben Pim-boekjes te lezen krijgen. Eigenlijk vormen die een belemmering voor het ervaren van leesplezier.’

Collecties op maat

Als scholen en kinderopvanglocaties in de Brainport regio interesse hebben in een meertalige boekencollectie, kunnen ze zich inschrijven. Ze vullen dan een lijst in van alle talen op hun school, en in welke leeftijdscategorieën de kinderen zitten die die talen spreken. ‘Wij maken dan een collectie op maat.’ Bij die boekencollectie hoort ook een professionaliseringstraject van leerkrachten en pedagogisch medewerkers. ‘We willen ervoor zorgen dat ze zich competent voelen in het werken met de meertalige boekencollecties in de groepen. Zo stimuleren we dat de boekencollectie gaat leven, dat er blijvend mee gewerkt wordt en dat ook ouders erbij betrokken worden. Op die manier kunnen we maximale impact bereiken.’

Inmiddels heeft het programma na het eerste half jaar 90 leerkrachten en pedagogische medewerkers getraind op dertig scholen. Daarnaast hebben 18 scholen en 13 kinderopvanglocaties boekencollecties geleverd gekregen, in ruim tachtig verschillende talen. ‘Ons doel is om 47.500 boeken te verspreiden in drie jaar’, aldus Van Buul. ‘We zijn echt aan het pionieren. We zijn de eerste regio die dit doet in Europa. Misschien wel in de wereld.’

Van Buul heeft veel reacties gekregen uit andere regio’s, zeker toen begin juni het Jeugdjournaal aandacht aan het programma besteedde. ‘We hebben op dit moment contact met scholen en bibliotheken uit heel het land en zelfs daarbuiten.’

Werkatelier

Tijdens de Nuffic-po/vo conferentie ‘Grensverleggend leren’ op 6 november 2024 verzorgt Van Buul een werkatelier, getiteld Doe meer met meertalige boeken.

Daar wil ik graag met de boeken aan de slag. Ik neem een voorbeeldcollectie mee, die we gaan verkennen. Daarnaast gaan we ook met verschillende werkvormen aan de slag om de boeken te leren kennen en te ontdekken wat je ermee kunt doen. Zo kan iedereen er na de workshop direct mee aan de slag in de klas.’