25 jaar ‘Lissabon’: Nederland voortrekker in diplomawaardering

Erkenning van buitenlandse diploma’s is een voorwaarde voor internationale studentenmobiliteit. Nog niet eens zo heel lang geleden was diplomavergelijking monnikenwerk. Met buitenlandse diploma’s in de ene hand, en dikke studiegidsen en naslagwerken in de andere, werden opleidingsbewijzen vak voor vak vergeleken.

“Het advies besloeg soms wel vier kantjes”, herinnert Lucie de Bruin zich, die in 1989 bij Nuffic begon als onderwijsvergelijker en per 1 september met pensioen gaat.

Vervalste diploma’s

Problematischer was dat ‘vak voor vak’-vergelijking altijd wel verschillen aan het licht bracht tussen opleidingen in verschillende landen. “Dat maakte het moeilijk om diploma’s te erkennen.”

Na verloop van tijd stapte de sector daarom over op een meer holistische benadering, waarin kleine verschillen werden gerespecteerd en geaccepteerd.

Eerlijke diplomawaardering

De inconsistenties, onduidelijkheden én groeiende studentenmobiliteit leidden tot de roep om een Europese standaard, een juridisch raamwerk dat garant zou staan voor eerlijke en consistente diplomawaardering binnen heel Europa. De Lissabon Erkenningsconventie zorgde daarvoor.

Lucie: “Onderwijsinstellingen mogen nu niet zomaar meer zeggen: wij kunnen niks met dat diploma. Alleen bij vooraf gedefinieerde, substantiële verschillen mogen ze een diploma afwijzen. Studenten hebben recht op eerlijke, consistente en tijdige diplomawaardering. En ze hebben recht op beroep. Lissabon heeft gezorgd voor een gelijk speelveld.”

'Er was weinig onderling vertrouwen tussen internationale onderwijsinstellingen en ze hadden weinig kennis over elkaars onderwijssystemen'

Eisen aan accreditatie

De wettelijke en juridische basis die in Lissabon werd gelegd in 1997, werd twee jaar later nog eens verstevigd met het Bologna-proces. Daarmee werden onder meer de Bachelor-, Master- en PhD-graden, aanvankelijk in 29 en inmiddels in 49 landen ‘gelijkgetrokken’, en werden er eisen gesteld aan accreditatie en kwaliteitszorg.

Vanaf 2010 streeft ‘Bologna’ (nu de Europese Hoger onderwijsruimte) naar automatische erkenning tussen de landen. Dit betekent dat er – naast onderwijsprofielen en -systemen – vooral wordt gekeken naar opleidingsniveau, uitgedrukt in leeruitkomsten en studiebelasting volgens het Europese studiepuntensysteem ECTS.

Voortrekkersrol

Nederland heeft te midden van alle vooruitgang de afgelopen dertig jaar een voortrekkersrol vervuld. Zo geeft Nuffic cursussen aan Nederlandse admission officers, maar ook aan nieuwe medewerkers van buitenlandse ENIC-NARIC’s. Nuffic was initiatiefnemer van de European Area of Recognition Manual, volgens Lucie ‘de Bijbel voor erkenningsprocedures’.

Verder ontwikkelde Nuffic een kwaliteitszorgsysteem voor ENIC-NARIC’s én was de organisatie vanaf het begin betrokken bij het verdrag tussen de Benelux en de Baltische staten over automatische wederzijdse erkenning. Lucie: “Binnen het netwerk van ENIC-NARIC’s is Nuffic het toonaangevende centrum.”

Nuffic is jaarlijks betrokken bij ongeveer 50.000 diplomawaarderingen. Instellingen hebben toegang tot een online wizard van Nuffic. Na het invoeren van gegevens rolt er, voor de meest voorkomende diploma’s, automatisch een diplomawaardering uit. In 2021 werd de wizard zo’n 12.000 keer gebruikt.

Microcredentials

Ondanks de geboekte vooruitgang brengt diplomawaardering altijd weer nieuwe uitdagingen met zich mee. Zo is er de afgelopen jaren, mede vanwege de coronapandemie, een enorme toename geweest aan online onderwijsinitiatieven zoals MOOC’s (Massive Open Online Courses).

'We zijn zó ver in Nederland. Elke keer als Brussel nieuwe regels aankondigt, dan hebben wij die al geïmplementeerd'

“De komende jaren zal het erkennen van andere vormen van leren centraal staan”, verwacht Lucie. “Denk aan microcredentials, waarvoor we onlangs een online tool hebben gelanceerd. Ook zal de sector moeten kijken naar manieren om diplomawaarderingen verder te digitaliseren, zodat waarderingen veilig opgeslagen en gedeeld kunnen worden, bijvoorbeeld in een Europese wallet.”

Poortwachter

Lucie zal de ontwikkelingen – zij het op afstand – met interesse blijven volgen. Een seminar over 25 jaar Lissabon Erkenningsconventie op 30 augustus wordt haar laatste wapenfeit als hoofd van de Nederlandse ENIC-NARIC. Lucie gaat het werk missen.

“Met diplomawaardering vervul je de functie als poortwachter. Je draagt er zorg voor dat studenten met het juiste niveau naar het buitenland gaan. Daarmee voorkom je nare verrassingen aan de kant van zowel studenten als instellingen. Het is ontzettend belangrijk werk, dat ook veel voldoening geeft. Elk diploma vergt onderzoek, elke keer zie je weer wat nieuws. Het is echt een ambacht.”