Basis- en voortgezet onderwijs

Het onderwijs in Polen verandert. Het basisonderwijs duurt voortaan 8 jaar in plaats van 6 jaar. Deze aanpassing is gestart in schooljaar 2017-2018 en zal afgerond zijn in 2022-2023. Deze verandering in het basisonderwijs heeft ook gevolgen voor het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs. We beschrijven hier per soort onderwijs eerst de nieuwe situatie en daarna de oude situatie (het oude systeem).

Basisonderwijs

Leerlingen beginnen met het basisonderwijs als ze 7 jaar zijn. De leerplicht start wel met 6 jaar. Kinderen moeten namelijk eerst een jaar voorschools onderwijs volgen. Dat is meestal aan een voorschool (przedszkole). Daarna gaan ze naar de basisschool (szkoła podstawowa).

• Duur i : 8 jaar.
• Inhoud: in klas 1 tot en met 3 geeft een groepsleerkracht les, daarna geven vakleerkrachten les. Vanaf klas 4 leren kinderen een vreemde taal. In klas 7 en 8 kan daar een 2e vreemde taal bij komen. Aan het einde van klas 8 doen leerlingen een centraal eindexamen, het achtstejaars examen.
• Diploma’s:
  • świadectwo ukończenia szkoły podstawowej (certifcaat van afronding van het basisonderwijs). De school reikt het certificaat uit, met een bijhorende cijferlijst;
  • zaświadczenie (certificaat), het diploma van het centrale examen. De Okręgowa Komisja Egzaminacyjna (Regionale Examencommissie) reikt dit uit.

Basisonderwijs - het oude systeem

In het oude systeem duurde het basisonderwijs 6 jaar. In het schooljaar 2021-2022 rondden de laatste leerlingen de 6-jarige basisschool af. Vanaf 2022-2023 zijn alle scholen overgestapt op 8 jaar basisonderwijs.

Voortgezet onderwijs

Na 8 jaar basisonderwijs gaan leerlingen naar 1 van de 3 soorten voortgezet onderwijs:

• algemeen vormend voortgezet onderwijs;
• algemeen vormend en beroepsgericht voortgezet onderwijs;
• beroepsgericht voortgezet onderwijs.

Uitzondering: het kunstonderwijs (szkolnictwo artystyczne) in Polen is anders ingedeeld. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld naar kunstscholen voor basis- en voortgezet onderwijs. Naast kunstvakken volgen leerlingen ook algemeen vormende vakken. Meer informatie over het kunstonderwijs staat op de website van het Ministerie van Cultuur, Nationaal Erfgoed en Sport

Leerlingen volgen algemeen vormend voortgezet onderwijs aan een liceum ogólnokształcące (algemeen lyceum). In 2019-2020 zijn de eerste leerlingen begonnen met dit vernieuwde lyceum. Ze zullen in het schooljaar 2022-2023 de eerste eindexamens doen.

• Duur: 4 jaar.
• Inhoud: algemeen vormend voortgezet onderwijs. Sommige vakken volgen leerlingen op basisniveau (poziom podstawowy), andere op uitgebreid niveau (poziom rozszerzony). Aan vakken op uitgebreid niveau wordt meer tijd besteed, vaak 2 keer zoveel als aan een vak op basisniveau. Meestal kiezen leerlingen 2 of 3 vakken op uitgebreid niveau. Vakken zoals kunst en lichamelijke oefening zijn er alleen op basisniveau. Aan het einde van klas 12 doen alle leerlingen een centraal eindexamen, het maturiteitsexamen (egzamin maturalny).
• Toelatingseisen: zaświadczenie, het certificaat dat leerlingen ontvangen na 8 jaar basisonderwijs.
• Diploma’s:
  • świadectwo dojrzałości (maturiteitscertificaat), uitgereikt door de Okręgowa Komisja Egzaminacyjna (Regionale Examencommissie), als de leerling slaagt voor het maturiteitsexamen. Dit certificaat geeft leerlingen toegang tot het hoger onderwijs in Polen.
  • świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego (certificaat van afronding van het algemeen lyceum): dit krijgen alle leerlingen uitgereikt door de school, ook als ze niet slagen voor het maturiteitsexamen. Dit certificaat geeft leerlingen geen toegang tot het hoger onderwijs in Polen.

Let op: we kunnen dit diploma met een havodiploma vergelijken, ook al geeft het diploma geen toegang tot hoger onderwijs in Polen. We vergelijken het met een havodiploma omdat leerlingen ook 4 jaar algemeen vormend voortgezet onderwijs hebben afgerond. Ze hebben alleen het maturiteitsexamen niet gehaald.

Het oude systeem van het algemeen vormend voortgezet onderwijs eindige na het schooljaar 2020-2021. De belangrijkste verschillen met het nieuwe systeem staan in deze tabel:

Leerlingen kregen in het oude systeem dezelfde diploma’s als nu. De diploma’s van het oude en nieuwe systeem hebben hetzelfde niveau. De leerlingen hebben namelijk in beide gevallen 12 jaar onderwijs gevolgd (basisonderwijs + voortgezet onderwijs).

In Polen volgen leerlingen een combinatie van algemeen vormend en beroepsgericht voortgezet onderwijs aan een technikum. Er zijn veel verschillende richtingen. Het onderwijs is niet alleen technisch, zoals de naam technikum doet vermoeden. Het beroepsgericht onderwijs bereidt leerlingen voor op werk.

De eerste leerlingen startten in het schooljaar 2019-2020 met dit nieuwe 5-jarige systeem (in het oude systeem was het 4 jaar). Ze zullen de eerste eindexamens maken in 2023-2024.

• Duur: 5 jaar.
• Inhoud: ongeveer 65% van de tijd volgen leerlingen algemeen vormend onderwijs, de rest van de tijd krijgen ze beroepsgericht onderwijs. Er zijn vakken op basisniveau i en op uitgebreid niveau. Leerlingen kiezen 2 vakken op het uitgebreide niveau. Tot slot doen leerlingen 2 soorten eindexamen:
  • het maturiteitsexamen (egzamin maturalny);
  • het beroepsexamen (egzamin zawodowy) bestaat uit een schriftelijk examen en een praktijkexamen.
• Toelatingseisen: zaświadczenie, het certificaat dat leerlingen ontvangen na 8 jaar basisonderwijs.
• Diploma’s:
  • świadectwo dojrzałości (maturiteitscertificaat) uitgereikt door de Okręgowa Komisja Egzaminacyjna (Regionale Examencommissie), als de leerling slaagt voor het maturiteitsexamen; en
  • het dyplom ‎zawodowy (beroepsdiploma) op het Poolse PRK-niveau IV uitgereikt door de Centralna Komisja Egzaminacyjna (Centrale Examencommissie), als de leerling slaagt voor het beroepsexamen; en
  • het świadectwo ukończenia technikum (certificaat van afronding van het technikum) uitgereikt door de school. Elke leerling krijgt dit certificaat.

In het oude systeem konden leerlingen ook de combinatie van het algemeen vormend en beroepsgericht voortgezet onderwijs volgen. De belangrijkste verschillen met het nieuwe systeem staan in deze tabel:

Diploma’s in het oude systeem

Leerlingen konden in het oude systeem de volgende diploma’s halen:

• świadectwo dojrzałości (maturiteitscertificaat), als de leerling slaagt voor het maturiteitsexamen; en
• het świadectwo ukończenia technikum (certificaat van afronding van het technikum) zonder examens te doen, dus na afronding van de school.
• het dyplom ‎potwierdzający kwalifikacje zawodowe (diploma van bevestigde beroepskwalificatie).

De diploma’s hebben hetzelfde niveau in het oude en nieuwe systeem. In het oude systeem was het alleen niet verplicht om het maturiteitsexamen of het beroepsexamen af te leggen. Daarnaast heeft het dyplom ‎potwierdzający kwalifikacje zawodowe een andere naam in het nieuwe systeem: dyplom ‎zawodowy.

Let op: de laatste eindexamens volgens het oude systeem zijn in het schooljaar 2022-2023.

Leerlingen volgen beroepsgericht voortgezet onderwijs aan een szkoła branżowa I stopnia (beroepsschool van de eerste graad). In het schooljaar 2019-2020 zijn de eerste leerlingen begonnen op deze scholen. De eerste eindexamens zullen ze maken in het schooljaar 2021-2022.

• Duur: 3 jaar.
• Inhoud: basisopleiding voor een bepaald beroep of bepaalde sector. Leerlingen volgen vooral beroepsgerichte, praktische vakken en een paar algemeen vormende vakken die nodig zijn voor de praktijk. Aan het eind van het jaar doen leerlingen het beroepsexamen (egzamin zawodowy).
• Toelatingseisen: zaświadczenie, het certificaat dat leerlingen ontvangen na 8 jaar basisonderwijs.
• Functie van het diploma: als leerlingen een opleiding aan een beroepsschool van de eerste graad hebben afgerond, kunnen ze verder leren aan een szkoła branżowa II stopnia (beroepsschool van de tweede graad). Leerlingen volgen daar een 2-jarige opleiding tot ‘technicus’ in een bepaald beroep of sector. Ze krijgen er naast praktijkvakken ook algemeen vormende vakken. Tot slot doen ze een beroepsexamen. Ze kunnen er ook voor kiezen om het maturiteitsexamen te doen.
• Diploma: dyplom zawodowy (beroepsdiploma) op het Poolse PRK-niveau III.
  Daarnaast ontvangen alle leerlingen het świadectwo ukończenia szkoły branżowej I stopnia (certificaat van afronding van de beroepsschool van de eerste graad).