Op elk potje past een internationaal dekseltje

Leerlingen die twee aan twee in de winkel een boodschap doen en pinnen bij de kassa. Op SBO SAM gebeurt dat niet bij de lokale Appie, maar in een echte winkel op school. Ze leren er niet alleen wegen of afrekenen maar ook hoe je iemand aanspreekt. En zo kan een potje tomatensaus aanleiding zijn om te onderzoeken waar een product vandaan komt en welke taal ze in dat land spreken. “Wij willen onze leerlingen een rijke leeromgeving aanbieden waarin ook burgerschap een plek heeft”, vertelt Cliff Buiting, teamleider en leerkracht.

Aanscherping
Leerlingen van deze kleinschalige school voor speciaal basisonderwijs in Doetinchem brachten de afgelopen jaren burgerschap al in de praktijk met een leerlingenraad en activiteiten als afvalscheiding of een bezoek aan het plaatselijke verzorgingshuis. Maar het was nogal versnipperd, vertelt hij: “Na een kritisch inspectiebezoek hebben we op een rij gezet wat we deden en welke hiaten er waren. We hebben onze visie aangescherpt: wat vinden we belangrijk om onze leerlingen mee te geven?”

Zelf ontwikkelde leerlijn burgerschap
De school zette het afgelopen jaar flinke stappen door ervaringsgericht onderwijs een sterker gezicht te geven. Ook voor burgerschapsonderwijs. “Maar er is geen specifieke lesmethode Burgerschap voor het speciaal basisonderwijs. Daarom hebben wij zelf een doorgaande leerlijn ontwikkeld”, zegt Buiting met enige trots.

Het hele team pakte die klus aan. De vakspecialisten voor taal, wetenschap en techniek verdiepten zich in de wettelijke opdracht voor burgerschapsvorming en de kerndoelen. Met een handreiking van SLO ontwikkelden zij zelf een doorlopende leerlijn, met leerdoelen en activiteiten. Zo is voor elk leerjaar duidelijk welke kennis en vaardigheden centraal staan en kun je bijhouden welk aanbod ze hebben gehad.

Leren in de winkel
De winkel waar leerlingen zo graag komen is het afgelopen jaar door het team opgezet. Door te leren met hoofd, hart en handen bereik je het meest, vindt Buiting. “Kinderen kunnen bijvoorbeeld zelf koekjes maken en die verkopen tijdens een kerstviering, of reclameteksten maken voor de winkel. Ze zitten achter de kassa en helpen jongere leerlingen met afrekenen.

Talent van leraren aanspreken
Naast de winkel heeft de school sinds vorig jaar ook ateliers ontwikkeld voor de bovenbouw. Leerlingen kunnen kiezen uit een achttal thema’s waar ze een aantal lessen aan werken. Bijvoorbeeld gezond eten of een fiets repareren. In elk thema zitten reken- en taallessen verweven, maar ook wereldoriëntatie en onderdelen van burgerschap. Daarbij maken leraren dankbaar gebruik van leskisten van techniek, natuur en milieueducatie.

Zodoende zijn er altijd concrete materialen om mee te werken. “Dat triggert leerlingen: het maakt het leren heel concreet en daardoor slaat het aan. Elke leraar kan een thema op zijn eigen manier invullen. Dat maakt het onderwijs zo boeiend. Je spreekt weer andere talenten aan, ook van de leraren”, zegt hij.

Uitgaan van de leerling
Bij al het leren moeten leraren steeds in het achterhoofd houden wat relevant is voor leerlingen. “Dat betekent bijvoorbeeld dat je bij het leren van topo de verschillende thuisculturen van leerlingen betrekt: welke landen liggen er bij Turkije, welke plaatsen op de Antillen? Als China bij nieuwsbegrip wordt genoemd, koppel je daar ook een les aan. Deze actuele lesonderwerpen markeren we op een tijdlijn met maanden en jaren die in de klas hangt. Dan blijft het zichtbaar en kun je er gemakkelijk aan refereren. Een mooie reminder voor de leerlingen.”

Niet te lang praten, maar beginnen
De vernieuwingen geven de teamleider en het team veel energie. SBO SAM werkt nauw samen met SO Mariëndael, een cluster 3-school, zodat leerlingen met een lichamelijke beperking die cognitief sterk zijn mee kunnen draaien met sommige lessen. Gebruik maken van elkaars sterke punten is de inzet. Buitings ervaring is dat je niet te lang moet praten als je een goed idee hebt. “Soms moet je gewoon beginnen, ook al is het nog niet perfect. Van daaruit kun je verbeteren en ontwikkelen. Het loopt toch altijd anders dan je denkt. Belangrijk is wel om iedereen er op een positieve manier bij te betrekken, dan inspireren leraren en leerlingen elkaar.”