Onderzoek: wat leren studenten en docenten van internationalisering?
Van excursies naar het buitenland tot online samenwerken met studenten en collega’s over de grens: internationalisering is niet meer weg te denken uit het hedendaagse onderwijs. In een samenleving en arbeidsmarkt die steeds diverser worden, staan zogeheten ‘internationale competenties’ steeds hoger aangeschreven – ook door werkgevers. Internationale competenties zijn de vaardigheden om te werken en leven in een diverse samenleving en een internationaal georiënteerde arbeidsmarkt.
Eerder onderzoek
Toch is het soms moeilijk om de leeropbrengsten van internationaliseringsactiviteiten in het onderwijs te kwantificeren. Wat leveren ze nu precies op? Welke activiteiten passen het beste bij mijn studenten, instelling of vakgebied? En welke competenties willen we nu precies ontwikkelen?
Deze vragen leidden in 2019 tot de publicatie van het Model internationale competenties voor studenten (pdf). Daarop volgde in 2020 het rapport ‘Begeleiders aan het woord’, waarin Nuffic voor het eerst de relatie onderzocht tussen internationaliseringsactiviteiten en internationale competenties.
In een samenleving en arbeidsmarkt die steeds diverser worden, staan ‘internationale competenties’ steeds hoger aangeschreven
Nieuwe publicaties
Nu publiceert Nuffic een vervolgonderzoek: ‘De leeropbrengsten van internationaliseringsactiviteiten’. Dit onderzoek is nadrukkelijk breder van opzet, aangezien nu ook leerkrachten, docenten en staf zijn meegenomen. Die insteek sluit aan bij de het nieuwe Model internationale competenties voor docenten, dat Nuffic gelijktijdig met dit onderzoek publiceert (zie kader onder artikel). Immers, niet alleen studenten ontwikkelen zich door internationaliseringsactiviteiten; dit geldt evengoed voor docenten, die ook opereren in een steeds internationalere onderwijswereld.
“Beide modellen, zowel die voor studenten als voor docenten, zijn gebaseerd op uitgebreide consultaties met het werkveld”, legt onderzoeker Daan Bormans (foto) uit. “Met dit nieuwe onderzoek willen we de aannames van deze modellen spiegelen aan de praktijk. In welke mate worden de verschillende competenties daadwerkelijk opgedaan? Ook hebben we het aantal onderzochte activiteiten uitgebreid. Zo is dit keer ook online samenwerken meegenomen in het onderzoek.”
Het nieuwste onderzoek is gebaseerd op in totaal 274 ingevulde vragenlijsten.
Internationale competenties zijn onderverdeeld in drie categorieën.
- Interculturele competenties: Kennis, houding en vaardigheden die nodig zijn in de omgang met mensen van andere (talige en culturele) achtergronden.
- Internationale oriëntatie: Bekendheid met internationale thema’s, instanties en perspectieven. Zowel met betrekking tot het vak en beroep waarvoor wordt opgeleid, als breder, de maatschappij en de wereld.
- Persoonlijke ontwikkeling: Persoonlijke eigenschappen die nodig zijn voor - en versterkt worden door – zowel interculturele als internationale ervaringen.
Resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat de rol van leerkrachten en docenten een belangrijke factor is in de ontwikkeling van competenties. Deelnemers noemden ‘reflectie op de ervaring’ en ‘begeleiding van de leerkracht of docent’ als factoren met de grootste invloed op de internationale competentieontwikkeling. Ook de vreemde-taalbeheersing van de docent en helder geformuleerde leerdoelen komen als invloedrijke factoren naar voren.
Verder blijkt dat intensief contact met de lokale bevolking cruciaal is voor competentieontwikkeling. Dit wordt bij drie van de vier onderzochte activiteiten (stage, uitwisseling en meertalig onderwijs) als belangrijkste factor genoemd.
Interculturele vaardigheden
Het onderzoek laat zien dat verschillende activiteiten leiden tot de ontwikkeling van verschillende competenties. Zo leidt de uitwisseling in het buitenland, online internationaal samenwerken en het meertalig onderwijs vooral tot interculturele vaardigheden. Een stage in het buitenland lijkt daarentegen het meest invloed te hebben op de persoonlijke ontwikkeling. “Geen enkele activiteit kun je bestempelen als ‘de beste’”, verduidelijkt Daan.
'Docenten zouden moeten kijken naar de competenties die nodig zijn voor de toekomstige beroepssituatie'
Docenten ontwikkelen op hun beurt, ongeacht de internationale activiteit waaraan ze deelnemen, voornamelijk een interculturele houding. “Dit helpt docenten om studenten nog beter te begeleiden in hun competentieontwikkeling, maar ook om beter te werken in een interculturele omgeving.”
Begeleiding cruciaal
Het rapport concludeert dat goede voorbereiding, begeleiding en reflectie vanuit de docent cruciaal is voor de ontwikkeling van internationale competenties. Daarnaast zouden activiteiten nooit een ‘one size fits all’-aanpak moeten volgen. “We raden docenten aan om te kijken naar de competenties die nodig zijn voor de toekomstige beroepssituatie.”
De onderzoekers hopen dat dit onderzoek, en beide modellen, instellingen in staat stellen beter na te denken over hoe ze internationale competentieontwikkeling bij studenten en docenten willen bevorderen. “Instellingen krijgen handvatten aangereikt om internationalisering op de meest effectieve wijze te integreren in hun curriculum. Zo kunnen ze onderbouwd verder werken aan internationaal en cultureel vaardige medewerkers en studenten.”
Model internationale competenties voor docenten
Om inzicht te geven in welke internationale competenties leerkrachten, docenten en staf kunnen ontwikkelen door een internationale professionaliseringsactiviteit, publiceert Nuffic het Model internationale competenties voor docenten (pdf). Dit model biedt een overzicht van mogelijke leeropbrengsten van internationaliseringsactiviteiten voor leerkrachten, docenten en staf. Een begeleidend rapport geeft uitleg. De leeropbrengsten zijn onderverdeeld in dezelfde drie categorieën als het Model internationale competenties voor studenten uit 2020.
“De internationale competenties voor docenten binnen de categorie interculturele competenties zijn nagenoeg identiek aan het studentenmodel”, legt onderzoeker Gabriela van Staden uit. De grootste verschillen zitten in de categorie ‘internationale oriëntatie op onderwijs en beroep’. “In het docentenmodel verwijst deze categorie naar de bekendheid van en betrokkenheid bij internationale perspectieven op de onderwijspraktijk, het vakgebied waarin onderwezen wordt en de toekomstige beroepspraktijk van de leerlingen of studenten.”
Ook bij de categorie persoonlijke ontwikkeling zijn eigenschappen toegevoegd die niet in het studentenmodel voorkomen. Zo leiden internationale professionaliseringsactiviteiten tot digitale vaardigheden, en organisatorische- en leiderschapsvaardigheden. Daarentegen lijken de eigenschappen als zelfstandig en zelfredzaam lijken minder toepasbaar te zijn voor docenten. Deze zijn dan ook niet opgenomen in het model.
“Net als het studentenmodel is het Model internationale competenties voor docenten een versimpelde weergave van de werkelijkheid”, verduidelijkt Gabriela. “De werkelijke ontwikkeling van internationale competenties hangt af van verschillende factoren.”
Nuffic Connects: leeropbrengsten internationaliseringsactiviteiten
Op maandag 9 oktober (10.00-12.00) organiseren we een Nuffic Connects sessie over het onderzoek en de modellen. In deze sessie, op het kantoor van Nuffic in Den Haag, gaan we actief aan de slag om op basis van leerdoelen activiteiten voor studenten (mbo/ho) te formuleren. Save the date!
