Internationalisering en wereldburgerschap: twee werelden?
“Als je nadenkt en ziet hoe nationale en internationale ontwikkelingen met elkaar verweven zijn, dan begrijp je dat een wereldse blik noodzakelijk is om problemen en knelpunten aan te pakken”, zegt Rosalie, student onderwijswetenschappen bij de Universiteit van Amsterdam. “Ik ben onderwijswetenschappen gaan studeren omdat ik het belangrijk vind dat zo veel mogelijk jongeren goed onderwijs kunnen krijgen. Ik ben lid van de UNESCO jongerencommissie. Op eigen initiatief werkte ik op een zomerschool voor nieuwkomers en deed ik vrijwilligerswerk in een vluchtelingenkamp op Lesbos, Griekenland. Dan zie je al snel dat zulke vraagstukken een internationale oplossing vragen. Dat is in mijn ogen de essentie van wereldburgerschap; dat je oog hebt voor- en bijdraagt aan een betere wereld.”
“De essentie van wereldburgerschap; dat je oog hebt voor en bijdraagt aan een betere wereld.”
Persoonlijke ontwikkeling en meer
Die brede blik en ambities van Rosalie worden niet door iedereen meteen geassocieerd met internationalisering en wereldburgerschap, zo blijkt uit de onlangs verschenen position paper Verbinding van twee werelden die Laurence Guérin (lector Wereldburgerschap aan De Haagse Hogeschool en practor Burgerschap bij het ROC van Twente) en Jos Beelen (lector Global Learning aan De Haagse Hogeschool) presenteerden op het symposium ‘Internationalisering en Wereldburgerschap: 2 werelden?’ dat 12 mei jl. werd georganiseerd door de Haagse Hogeschool, ROC van Twente, UNESCO en Nuffic.
Persoonlijke ontwikkeling en groei zijn vaak de thema’s die het meeste in de gesprekken met mbo-scholen en hoger onderwijsinstellingen tot uiting kwamen. Maar dat maakt internationalisering nog niet meteen hetzelfde als wereldburgerschap. “Het zijn twee werelden die sterk met elkaar verwerven zijn”, zegt Laurence Guérin. “Een ervaring in het buitenland opdoen is de meest traditionele vorm van internationalisering, die wordt ingezet in het mbo en hoger onderwijs. Daarbij zijn persoonlijke ontwikkeling, het opdoen van interculturele vaardigheden en competenties de belangrijkste doelstellingen in de ogen van de respondenten uit ons onderzoek. Inclusie, diversiteit, mensenrechten, kritische bijdragen aan Sustainable Development Goals (SDG’s) en gedeelde verantwoordelijkheid worden veel minder vaak genoemd. Terwijl wereldburgerschap juist daarover gaat. Als wereldburger kijk je verder dan alleen je eigen beroepscompetenties, en leer je ook te denken in andere perspectieven, zeker waar het gaat om maatschappelijke vraagstukken. Een internationale stage kan daar zeker bij helpen, maar ik zie het meer als middel om wereldburgerschapscompetenties te verwerven, dan als doel. ”
Interesse in andere perspectieven
De waarde van internationale ervaring bracht Arne Heuwekemeijer, general manager van Anantara Grand Hotel Krasnapolsky Amsterdam, mooi voor het voetlicht. Hij werkte 19 jaar lang in Azië en maakte zo kennis met culturele verschillen. “Als geboren Amsterdammer heb ik daar echt wel aan moeten wennen”, vertelt hij. “Maar als je je openstelt, écht luistert en probeert te begrijpen hoe een cultuur en samenleving in elkaar zit, dan gaat er een wereld voor je open. Sinds een paar jaar woon ik weer in Nederland, en ook dat was een cultuurshock; opnieuw weer wennen aan hoe het er hier aan toe gaat.”
Ook hij maakt de brug naar wereldburgerschap: “Een buitenlandervaring is een verrijking, niet alleen voor jezelf, maar ook voor de mensen waarmee je samenwerkt. Als je de moeite neemt om andere mensen en culturen te doorgronden, wordt samenwerken leuker en effectiever. In ons hotel werken 230 mensen, met zo’n veertig verschillende nationaliteiten. Om in harmonie samen te werken moet je vooral beschikken over empathie, dat is de belangrijkste competentie die je je als wereldburger eigen moet maken. Vertaal dat naar oprechte interesse en nieuwsgierigheid naar wat een ander beweegt. Dan snap je veel beter waarom dingen gaan zoals ze gaan, en hoe je daar invloed op kunt uitoefenen.”
“Als je je openstelt, écht luistert en probeert te begrijpen hoe een cultuur en samenleving in elkaar zit, dan gaat er een wereld voor je open.”
Internationalisation at home
Wereldburgerschap wordt door de mbo- en hoger onderwijs respondenten die meewerkten aan het onderzoek voor de postion paper vooral begrepen in termen van mobiliteit of interculturele vaardigheden. Veel respondenten verbinden zowel internationalisering als wereldburgerschap met diversiteit, inclusie en interculturele vaardigheden. Leren van elkaars perspectief, oprechte interesse en de bereidheid om je te verdiepen in een ander perspectief zijn essentieel om een intercultureel antwoord te formuleren op maatschappelijke vraagstukken. Internationale competenties helpen studenten leren, leven en werken in een interculturele klas, samenleving en een internationaal georiënteerde arbeidsmarkt.
Voor het opdoen van een internationale ervaring hoef je dus niet per se naar het buitenland. Onze samenleving is zo divers dat er meer dan genoeg aanknopingspunten zijn om internationaal te werk te gaan in eigen land. Ook zijn er jaarlijkse vele buitenlandse studenten die deelnemen aan het Nederlands onderwijs, waarmee gemakkelijk een internationaal perspectief kan worden ingebracht in projecten en opdrachten. Daarnaast hebben de digitale samenwerkingsmogelijkheden de afgelopen jaren zo’n vlucht genomen dat het eenvoudiger is om studenten uit andere landen te betrekken bij maatschappelijke vraagstukken. Zo organiseerde de Haagse Hogeschool voor studenten van de opleidingen hbo-Rechten, Social Work, Pedagogiek en de PABO een minor ‘Kinderrechten: praktische uitdagingen’ in samenwerking met de Universiteit van Durban, Zuid-Afrika. In de minor worden ‘de rechten van het kind’ vertaald en toegepast naar Nederlandse- en de internationale (rechts)praktijk. Door te werken in interdisciplinaire teams, in een internationale context is er sprake van brede kennis en expertise waarin de deelnemers elkaar aanvullen en van elkaar leren.
Internationalisering als middel
Met hun position paper hebben Laurence Guérin en Jos Beelen beschreven hoe wereldburgerschap en internationalisering met elkaar zijn verwerven en betekenisvol kunnen zijn. De kern van de verwevenheid zit in de samenwerking van studenten van verschillende disciplines, culturen en landen rondom internationale maatschappelijke vraagstukken.
Een periode in het buitenland verblijven, is voor veel studenten een onvergetelijke ervaring. Die vorm van internationalisering is populair en verdient het dan ook om breder beschikbaar te zijn, voor alle studenten. Zowel in het mbo als het hoger onderwijs. In welke mate zo’n internationale ervaring bijdraagt aan wereldburgerschap is afhankelijk van de wijze waarop de stage is ingericht en wat daarin aan de orde komt. Wellicht helpt het om zo’n buitenlandervaring in dat licht te bezien als een middel om internationale vaardigheden aan te leren en tegelijkertijd te werken aan wereldburgerschap.
Meer weten?
Nuffic heeft een gratis online leermodule internationalisering. Docenten die voor burgerschaps- LOB- of mentorlessen op zoek zijn naar input kunnen (delen van) de leermodule gebruiken voor hun lessen. Lesmateriaal wereldburgerschap in het mbo | Nuffic
Op LinkedIn is een groep actief die zich bezighoudt met internationalisation at home in het hoger onderwijs: Community IaH Community IaH: internationalisation at home in het hoger onderwijs | Groups | LinkedIn En een groep die zich actief richt op internationalisering in het mbo Internationalisering in het mbo | Groups | LinkedIn
