“Je bent eigenlijk nooit klaar met wereldburgerschap”

Sinds 2021 moeten scholen aan de slag met burgerschapsonderwijs. Steeds meer scholen trekken dat meteen breder door naar wereldburgerschap. Zoals het Insula College in Dordrecht, lid van het Global Citizen Network van Nuffic. In de samenwerking met de basisscholen die onder hetzelfde bestuur vallen, moet er uiteindelijk een doorlopende leerlijn komen, waarbij wereldburgerschap en internationalisering elkaar ondersteunen. "Laat vooral de stem van de kinderen horen."

Wereldburgerschap staat als een van de speerpunten beschreven in de missie van H30, een samenwerkingsverband van veertien basisscholen en drie middelbare scholen in Dordrecht en Rotterdam. Sinds vorig jaar is Gerda Prosman, docent godsdienst levensbeschouwing op het Insula College havo/vwo gestart als coördinator burgerschapsonderwijs om dit uit te werken.

Samenhang ontbreekt nog

Het afgelopen jaar heeft ze geïnventariseerd wat er al allemaal op de vo-scholen van H30 en specifiek op de havo/vwo aan burgerschap plaatsvindt. En dat blijkt al veel te zijn. Maar de samenhang ontbreekt nog. Het gaat nu vooral om persoonlijke initiatieven van leraren, die de actualiteit aangrijpen om wereldburgerschap in de klas te behandelen, maar zonder het vaak direct te benoemen.

Prosman: “We weten gewoon niet van elkaar wat we behandelen. Er is ook nog geen doelstelling over welke bagage op het gebied van burgerschap een leerling moet meekrijgen. We willen de dingen nu met elkaar verbinden, zodat er iets ligt dat we steeds verder kunnen uitbouwen. Een van de zes speerpunten daarbij is internationalisering.”

Toch vindt er op het gebied van wereldburgerschap en internationalisering al de nodige samenwerking plaats tussen de H3O-scholen. Recent ontving het Insula College een accreditatie van Erasmus+ om ook in de komende jaren internationale Europese projecten voor leerlingen en docenten uit te gaan voeren. Bij projecten voor middelbare scholen zijn basisschoolleerlingen telkens weer actief betrokken.

Traces of Otherness

Als voorbeeld noemt Karin Paarlberg, coördinator internationalisering en docent Engels, het huidige internationale burgerschapsproject Traces of Otherness. In dit project onderzoeken leerlingen van het Insula College samen met leerlingen uit Litouwen, Noord-Macedonië en Duitsland verschillende aspecten van burgerschap.

In internationale teams zijn de leerlingen al de stad Rutesheim, bij Stuttgart en Skopje ingetrokken om maatschappelijke instanties te bezoeken en politici en mensen op straat te interviewen over ‘hoe mensen anders zijn, maar toch hetzelfde’, en welke vooroordelen en ongelijkheid dit veroorzaakt. Terug op de school maakten de leerlingen er pitches van, die ze presenteerden aan basisschoolleerlingen, die daarvoor naar het Insula College kwamen. Aan het einde van de dag mochten zij stemmen welke pitch ze het beste vonden.

“Basisschoolleerlingen vinden het superleuk om eens les te krijgen van andere jonge mensen, en niet alleen van Nederlanders, maar ook van mensen uit andere landen”, vertelt Paarlberg. “Dat is een fantastisch proces om te zien. We gaan daarmee ook zeker verder in toekomstige projecten en hopen het uiteindelijk verder uit te bouwen naar de andere middelbare en basisscholen van H3O.”

Gekoppeld aan dit succesvolle project is er nu op het Insulacollege een EU-Club opgericht, waarin de leerlingen meewerken aan het organiseren van allerlei online activiteiten tijdens de pandemie en de komende projectweek in de school. Het is tekenend voor hoezeer de interesse in het Europese perspectief op school is toegenomen, stelt Paarlberg. “Was het zo’n zes jaar geleden lastig om bijvoorbeeld collega’s enthousiast te krijgen voor begeleiding van projecten en cursussen in een Europees kader, nu is dat heel anders.”

Wereldburgerschap

“Doordat we meerdere Erasmus+ projecten hebben gedaan, merk je dat er steeds meer enthousiasme komt in de school, zowel bij leerlingen als bij docenten”, gaat ze verder. “De projecten waren tot nu toe vooral gericht op exacte vakken. Het is nieuw om expliciet het thema Europees burgerschap te belichten in een project. Dat moeten we nu verder gaan ontwikkelen.”

Paarlberg noemt wereldburgerschap dan ook enorm belangrijk. “De toekomst van Europa zal afhankelijk zijn van mensen die open staan voor en willen samenwerken met andere culturen, en actief participeren in Europees burgerschap. Daar kun je niet jong genoeg mee beginnen. Het is belangrijk dat je zeker in deze tijd van pandemie niet steeds meer in je schulp kruipt, maar verbinding blijft zoeken. Ook buiten je eigen stad of land.”

Volgend jaar moet er op het Insula College dan ook een stuurgroep zijn gevormd, die het wereldburgerschap verder brengt. Daarin zitten dan zowel docenten als leerlingen. “Leerlingen zijn de mensen die kunnen aangeven of iets werkt of niet”, legt Prosman uit. “In dit traject willen we vooral hen hierin laten meedenken en de vrijheid geven om het mee te ontwikkelen. Dat is al burgerschap op zich.”

“Je bent eigenlijk nooit klaar met wereldburgerschap. Je begint eraan, ontwikkelt iets, maar we gaan het vooral al gaandeweg vormen. We gaan steeds ontdekken wat wel en niet werkt.”

Ook start het Insula College met het invoeren van een maatschappelijke stage op school. Daarvoor heeft H3O onlangs subsidie gekregen van ZonMW voor de drie VO-scholen. Het zal de komende drie jaar worden uitgerold.

En zo gaat wereldburgerschap meer een rol spelen op school, hoopt Prosman. “We doen al heel veel, maar we moeten onze inspanningen meer benoemen, ondertitelen, groter maken en met elkaar verbinden. Dan ontsnapt het niet aan je aandacht. Anders glipt het leermoment door je vingers heen, omdat je er niet van bewust bent.”