Als eentaligheid tot het verleden behoort

Meertaligheid in je klas? Gaat dat niet ten koste van het Nederlands? En hoe houd je de klas onder controle als je de leerlingen niet verstaat? Er is nog veel onbegrip rond meertaligheid, stelt Marinella Orioni, auteur van meerdere boeken over het onderwerp. En dat komt doordat we het begrip benaderen vanuit het oogpunt van de ‘eentaligen’. Hoe dan ook ontkomen we volgens haar niet aan meertaligheid; het is de toekomst.

Meertaligheid kan allerlei vormen hebben en is steeds meer aanwezig in het klaslokaal, zegt Orioni. Van expatkinderen tot kinderen die met hun ouders zijn gevlucht en in Nederland naar school gaan. Maar ook kinderen die thuis een streektaal spreken of bijvoorbeeld Fries.

“Er komt een moment dat eentaligheid tot het verleden hoort.”

Structurele veranderingen

Onze wereld is steeds internationaler en de samenleving heeft daarom dagelijks en in toenemende mate met meertalige kinderen te maken, legt Orioni uit. We doen buitenlandse contacten op tijdens het studeren of via werk en ook het aantal gemengde huwelijken neemt toe. "Globalisering heeft nu eenmaal structurele veranderingen in onze huidige samenleving veroorzaakt. Waaronder het meertalige kind. Er komt een moment dat eentaligheid tot het verleden hoort. Je ziet nu al in Nederland steeds meer mensen die met twee of drie talen opgroeien. Internationalisering gebeurt op allerlei vlakken.”

Gaat de komst van al die nieuwe talen in het klaslokaal niet ten koste van de Nederlandse taal? Het is een discussie die Orioni vaak voert. “De discussie is erg bekeken vanuit een eentalig oogpunt. Dat een nieuwe taal en een nieuwe cultuur leren kennen zoveel moeite kost. Dat het beter is om alle tijd te investeren in het Nederlands, en dat de tijd die kinderen aan de thuistaal besteden iets afneemt - van de Nederlandse taal en cultuur.”

“Maar dat is niet waar, meertalige kinderen weten niet beter. Het brein is zo ontwikkeld dat het feilloos twee of meer talen kan beheersen. En kinderen die uit een ander land naar Nederland komen, kunnen heel snel Nederlands leren.” Een extra taal is dan ook alleen maar een verrijking, vindt ze.

Positieve invloed

“In tegenstelling tot wat men vaak denkt, staat de thuistaal de schooltaal niet in de weg. Sterker nog, de talen kunnen elkaar juist helpen. Ons brein is geen harde schijf die op een gegeven moment vol zit. Het past zich juist aan. Hoe meer je erin stopt, hoe meer erbij kan.”

Woorden ziet Orioni als middel om kennis te vergaren. "Je hebt kennis nodig om te kunnen leren en leven. En dat die kennis bij meertaligen in meerdere talen binnenkomt is heel normaal voor hen. De verschillende talen hebben juist een positieve invloed op elkaar.”

Maar dan moet er wel voldoende taalaanbod zijn, benadrukt ze. Een taal leren gaat namelijk niet vanzelf. Als je maar een beetje aanbod krijgt, zal je het niet leren. “Meertaligheid gaat voor kinderen vrij automatisch, maar toch zal je als ouder er wel wat voor moeten doen thuis. Je moet je kinderen echt blootstellen aan de taal, er actief met hen aan werken.”

"Ons brein is geen harde schijf die op een gegeven moment vol zit. Hoe meer je erin stopt, hoe meer erbij kan.”

Meertalig opgroeien

Kinderen die simultaan meertalig opgroeien, doorlopen hun taalontwikkeling in elke taal afzonderlijk, waardoor meerdere taalsystemen zich in hun brein ontwikkelen. Anderstalige kinderen groeien op met één taal en leren daarna een tweede taal. Deze successief meertalige kinderen hebben hun eerste taal nodig voor het leren van hun tweede taal. Om goed Nederlands te leren, is het dus niet alleen van belang dat het niveau van hun moedertaal op peil blijft, maar ook dat deze zich blijft ontwikkelen.

Voor meer- en anderstalige kinderen geldt dat een goede beheersing van de thuistaal garant staat voor een goede beheersing van de schooltaal. Maar andersom geldt hetzelfde: een zwakke beheersing van de thuistaal betekent ook een zwakke beheersing van de schooltaal. Daarom moeten we leerlingen volgens Orioni tegemoetkomen door al hun kennis aan te wakkeren en actief aan te wenden voor het leren van de schooltaal. “Op die manier leren ze niet alleen sneller de schooltaal, maar gaat ook de kwaliteit van de thuistaal omhoog. Wat weer ten goede komt aan de schooltaal.”

Eentalig denken

De meeste mensen denken echter vanuit de eigen taal. Het gevaar ligt daarom op de loer dat meertalige kinderen in het onderwijs worden afgerekend op hun beheersing van het Nederlands. “Meertalige kinderen scoren dan laag als je ze afrekent op woordjes,” legt Orioni uit. “Denk bijvoorbeeld aan het vak rekenen. Een meertalige leerling beheerst nog niet zo goed de woordjes 'optellen' en 'aftrekken', maar kan wel de sommen maken. Hij beheerst dus niet de woorden, maar wel de vaardigheid. Heel vaak worden kinderen afgerekend op hun tekorten en wordt er niet gekeken naar wat ze voor extra’s meebrengen door hun meertalige kennis. Daar wil ik het graag over hebben op de conferentie.”

Tips om met meertaligheid om te gaan

• Kijk naar de extra's die meertalige kinderen te bieden hebben; niet naar hun 'gebreken'.
• Laat je meenemen naar een meertalige manier van kijken en probeer die te gebruiken in de klas.
• Meertalige kinderen hebben bijvoorbeeld extra woordassociaties in grammatica die ééntalige kinderen niet hebben. Wakker hun voorkennis aan; het helpt kinderen om begrippen snel te leren.