5 manieren om meer te doen met meertaligheid

Vreemde talen, buurtalen, streektalen of migrantentalen: meertaligheid is in elke klas. Reden voor Nuffic om een masterclass over dit onderwerp te organiseren door Mirjam Günther, docent-onderzoeker Meertaligheid bij NHL Stenden hogeschool.

De PO-raad adviseert om de moedertaal van leerlingen te benutten, vertelde zij. Onderzoek wijst niet alleen uit dat meertalige kinderen beter presteren als hun thuistaal wordt gebruikt en erkend in de les. Maar ook dat de resultaten van andere leerlingen verbeteren door meer taalbewustzijn en een positievere houding tegenover andere talen.

Bedenkingen

Dat zien we niet terug in het onderwijs, merkt Günther. “Vaak is het idee dat meertaligheid er bovenop komt. Maar kun je het niet integreren in de les?”

Voordat ze voorbeelden gaf van hoe je dat kunt aanpakken, pareerde Günther andere bedenkingen die bij leerkrachten bestaan. “Raken leerlingen dan niet in de war, gaan ze niet roddelen in hun eigen taal? Dat blijkt niet het geval: leerlingen gebruiken hun thuistaal vooral om samen te overleggen.”

Vvto en tto

Ook bij de masterclass leidde dit tot een vraag. Bij vroeg vreemdetalenonderwijs en tweetalig onderwijs wil je eigenlijk altijd in die andere taal lesgeven. Kun je dan wel meer ruimte geven aan leerlingen om hun eigen taal te gebruiken? “Maak dan heel bewust uitstapjes naar die talen”, antwoordde Günther, “als erkenning of om leerlingen te helpen. Waar talen op elkaar lijken, kunnen ze elkaar ondersteunen. Of ze dienen als hefboom, volgens de nieuwste theoretische inzichten.”

"Waar talen op elkaar lijken, kunnen ze elkaar ondersteunen."

5 manieren

Vervolgens presenteerde Günther verschillende manieren om in de klas aan de slag te gaan met meertaligheid. Zoals de volgende vijf:

1. Taalportret [download de activiteit Taalportret (pdf 6.4 MB)]

Welke talen kom je tegen in je familie, op vakantie, bij het gamen? Welke taal zou je graag willen leren? Kinderen beantwoorden deze vragen en geven elke taal een kleur, waarmee het eigen ‘portret’ wordt ingekleurd. Daarna volgen gesprekken waarin leerlingen elkaar vertellen wat de verschillende talen voor hen betekenen. Zo worden ze zich bewust van de eigen taalvaardigheid en de talen om hen heen.

2. Woorden raden [download de activiteit Woorden raden (pdf 117 kB)]

Het zit in het midden van je gezicht en je kunt ermee ruiken. Wat is dat in het Nederlands, in het Engels en in het Duits, of een andere verwante taal? Neus, nose, Nase – in welke talen lijkt dit woord het meest op elkaar? En hoe zit dat bij dat waardoor je een huis naar binnen gaat? Deur, door, Tür … De docent bedenkt cognaten (woorden die hetzelfde zijn qua vorm, klank en betekenis) en geeft hints, leerlingen schrijven in groepjes de antwoorden op in een van de talen en vergelijken die daarna.

3. Door het doolhof [download de activiteit Door het doolhof (pdf 209 kB)]

Twee kinderen die verschillende talen spreken, zitten met de ruggen naar elkaar toe. Allebei hebben ze hetzelfde doolhof voor zich, maar bij de ene is daarop een schat zichtbaar. Die geeft de ander aanwijzingen om bij de schat te komen. In een filmpje van Günther blijkt de aanwijzing ‘geradeaus’ een struikelblok voor een Friese jongen. Met ‘nach vorne’ kan hij beter uit de voeten.

4. Taalmonsters bevrijden [download de activiteit Taalmonsters bevrijden (pdf 1.7 MB)]

Een ruimteschip met taalmonsters die verschillende talen spreken, is neergestort. De 20 monsters hebben zich verstopt in voetgangersborden (gebruik het voorbeeld op de website). Scan je die met telefoon of tablet, dan krijg je een vraag in een vreemde taal. Welke taal is dat? Een meerkeuzevraag helpt de leerling op weg. Daarna moet die de vertaalde woorden in de juiste volgorde plaatsen. Als dat lukt, dan is er een taalmonster ‘bevrijd’.

5. Meertalig gedicht

“In de Spaanse sol eet ik een oliebol. Ben ik op Ibiza, dan eet ik een pizza.” Leerlingen maken een gedicht over het onderwerp ‘voedsel’, waarbij zij woorden uit verschillende talen gebruiken. “Pork eet je met een vork.” Zo zijn ze bezig met rijm en met meertaligheid.

Meer activiteiten

Deze activiteiten komen voort uit de projecten Meer kansen Met Meertaligheid (3M), Talen4all en Holi-Frysk. Op de bijbehorende websites staan overzichten met meer ideeën, die ook nog worden aangevuld.

Nog meer nieuws over internationalisering in onderwijs? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf altijd op de hoogte.

Foto Mirjam Günther: Henriëtte Guest