"Zet je deuren en vensters open, en laat de wereld binnen"

Van wereldleiders tot leerlingen. Leo Bormans reist de wereld rond om te vertellen over geluk. Zijn inzichten haalde hij op in de verschillende werelddelen. Hij geeft trainingen aan managers maar schrijft ook boeken voor kinderen over geluk. Op vrijdag 11 september 2021 opende hij de maand van taal en wereldburgerschap in het basisonderwijs met een keynote lezing over geluk en hoop.

“Ik ben niet een soort goeroe die het licht heeft gezien, maar verzamel wetenschappelijk onderzoek rond dit thema. Het zijn belangrijke inzichten die de basis kunnen vormen voor de maakbaarheid van geluk. Je hoeft natuurlijk niet 100% gelukkig te zijn op elk moment van de dag. Dat is ook niet wenselijk. Maar er is een klein deel maakbaarheid en dat kunnen we maar het best van jongs af aan in het onderwijs sturen.”

‘Er is geen nadeel aan optimisme’

Onderwijs speelt namelijk een hele belangrijke rol, aldus Bormans, door sommigen ook wel omschreven als de ‘geluksprofessor’. “Het belangrijkste doel van onderwijs is om gelukkige kinderen af te leveren. Dat is belangrijker dan doelen als kennis en wetenschap. Het welzijn van het kind moet centraal staan. Immers, mensen die graag leren zijn mensen die gelukkig zijn. Dat is nauw verweven met elkaar. Je leert alleen als je graag leeft, als je open staat voor nieuwe ervaringen.”

Het welzijn van kinderen bevorder je bijvoorbeeld door een positieve levensstijl zoals gezond eten en leven. Bormans: “Er is geen nadeel aan optimisme. Optimisten leven langer, zijn succesvoller in studie, in wetenschap, in relaties. Dat is een heel belangrijk inzicht.”

Van binden naar bruggen slaan

Een andere manier om dat welzijn te bevorderen is om de kwaliteit van je sociale kapitaal te verbeteren: de mensen die je kent, je netwerk van vrienden. Bormans: “En hier komen we kort bij waar Nuffic mee bezig is: want hoe diverser dat sociaal kapitaal is, hoe gelukkiger de mens. Met internationalisering, en het over de grens heen contacten leggen, zorg je voor een diverser sociaal kapitaal en dat is altijd steviger als basis dan eenzijdig gericht sociaal kapitaal.”

“Je kent vast wel mensen, die volwassen zijn en alleen maar mensen kennen die eruit zien zoals zij eruitzien, in dezelfde buurt wonen, bij dezelfde sportclub lid zijn, dezelfde gymlessen doen, luisteren naar dezelfde muziek en hetzelfde eten. Dit noemen we bonding. Dat is prima, er is natuurlijk niks mis mee, maar je wordt veel gelukkiger van bridging: het bruggen slaan tussen culturen. Hoe diverser je sociaal kapitaal is, hoe meer het is samengesteld uit mensen die niet op jou lijken qua afkomst, kleur, religie, mening en geslacht. Inzetten op internationalisering van jongs af aan, een open blik kweken voor andere culturen en meningen, zorgt uiteindelijk voor een langer en gelukkig leven.”

Dat de conferentie over internationalisering in het basisonderwijs gaat, noemt Bormans dan ook actueel. “Vaak wordt gedacht dat internationale uitwisseling alleen iets is voor Erasmus-studenten. Het gaat om een attitude die je niet plots krijgt als je achttien wordt. Als we internationale burgers willen, moeten we daarmee van jongs af aan beginnen.”

"Het gaat om een attitude die je niet plots krijgt als je achttien wordt."

Rol van de leerkracht

De rol van leerkracht daarbij is cruciaal, gaat Bormans verder. Gelukkige kinderen krijg je dankzij gelukkige scholen en in die gelukkige scholen werken gelukkige leraren, is zijn stelling. “Als de leraar niet goed in zijn vel zit, als die niet gesteund wordt in de groep, geen teamgevoel heeft, als die groep niet open-minded is voor andere culturen, meer gericht is op bonding dan op bridging, dan wordt het lastig. In welke mate krijgt het team genoeg zuurstof?”

Zuurstofrijke scholen zijn volgens Bormans scholen waarin leraren ook voor elkaar zorgen, die hun vensters durven openzetten naar de samenleving, die nieuwe ideeën durven binnenlaten en waar leraren graag lesgeven, en leerlingen graag leren. Maar investeren in zaken als internationalisering is niet altijd makkelijk, stelt hij.

“Het is natuurlijk veel makkelijker om je deuren te sluiten en je te focussen op cognitieve dingen in plaats van je deuren en vensters open te zetten. Toch is het rendement groot. Als we weten dat we er op lange termijn alleen maar voordelen van hebben - niet alleen financieel maar vooral ook op welzijn - is er geen enkele reden om het niet te proberen.”

"Als we er niet gelukkig van worden, moeten we het niet doen."

Laat kinderen spreken

In Bhutan, het land van het Bruto Nationaal Geluk, geldt er een regel: als we er niet gelukkig van worden, moeten we het niet doen. Bormans: “Die regel kunnen we in het onderwijs toepassen. Je kunt heel veel soorten reglementen afschaffen en vervangen voor die ene regel. Docenten worden overladen met paperassen en dingetjes die ze moeten invullen. Een docent moet juist een open-minded mens kunnen zijn, die oog heeft voor alle leerlingen in de klas en die inzicht heeft in waarden als respect, sharing en caring en niet zozeer alleen maar in cijfers."

"Iemand die aandacht heeft voor geluk in de klas en kijkt naar de leerling, wat zijn of haar talent is en vooral waar hij of zij blij van wordt. Sluit daar de lessen op aan. Kinderen weten zelf heel goed wat hen gelukkig maakt. Wat is er moeilijk aan om kinderen te laten zwijgen? Laat hen spreken."

Fotografie: Bas Gijselhart