'Onderwijs in wereldburgerschap nu belangrijker dan ooit'

De coronacrisis onderstreept de noodzaak van onderwijs in wereldburgerschap, vindt Karen Peters, collegevoorzitter van Stichting Eem-Vallei Educatief (STEV), een samenwerkingsverband van 15 openbare basisscholen. “We zullen deze crisis mondiaal en met elkaar moeten oplossen”. Maar lesgeven in wereldburgerschap is nu lastig. “Elkaar ontmoeten is daarin zo essentieel”.

Wat houdt internationalisering op jullie scholen in?

“Wereldburgerschap is voor ons de link met internationalisering. Waar het om gaat is dat kinderen in aanraking komen met andere culturen, met andere geloofsovertuigingen en met andere wereldbeelden. Uit onderzoek blijkt dat we door ontmoeting haat kunnen voorkomen. Ik ben ervan overtuigd dat als we goed met elkaar willen samenleven, we elkaar buiten onze bubbel moeten ontmoeten. Anders kom je alleen mensen tegen die op jou lijken, die jou snel begrijpen en die het met je eens zijn. Er wordt dan weinig begrip gekweekt voor andere overtuigingen en gebruiken. Een crisis als deze bewijst de noodzaak van onderwijs in wereldburgerschap want we zullen dit mondiaal en met elkaar moeten oplossen.“

"Ik geloof hartstochtelijk in deze vorm van internationalisering."

Hoe geven jullie invulling aan wereldburgerschap?

“In onze scholen hebben we leerlingen uit veel verschillende culturen. We streven ernaar om een minimaatschappij te creëren waarin kinderen van en met elkaar leren. We maken daarbij gebruik van de diversiteit die er is. Ik geloof hartstochtelijk in deze vorm van internationalisering. Zelf kreeg ik al jong een internationale oriëntatie mee omdat ik een deel van mijn jeugd in het buitenland heb doorgebracht. Maar als je in een volkswijk opgroeit, met opa’s en oma’s en andere familieleden allemaal in de buurt, dan mis je die automatische internationale dimensie. Daarom vind ik het zo belangrijk dat we daar aandacht in het onderwijs aan besteden. En dat we vooral naar de overeenkomsten kijken in plaats van de verschillen te benadrukken. Want juist door die gezamenlijkheid te benadrukken kun je de ontmoeting goed faciliteren.”

Wat is de impact van de coronacrisis op het onderwijs in wereldburgerschap?

“Het thema ontmoeting is nu een acuut probleem want we ontmoeten elkaar niet meer. We mogen elkaar zelfs niet meer tegenkomen. Prachtige projecten zoals Gast aan tafel waarbij mensen die nog niet zo lang in Nederland wonen bij een ander gezin gaan eten, zijn gecanceld. Je kunt natuurlijk online praten over een onderwerp, maar met wereldburgerschap vind ik dat ingewikkelder omdat de zachte kant, zoals emoties en reflecties, zo’n belangrijke component is. Die ontmoeting blijft voorlopig lastig omdat we vanaf 11 mei onderwijs verzorgen in cohorten die elkaar niet mogen kruisen. Dus er zal straks veel moeten gebeuren om weer saamhorigheid en cohesie te creëren.”

Heeft wereldburgerschap, gezien de druk op het basisonderwijs, nu minder prioriteit?

“Ja, want we zijn al heel blij dat we taal, lezen en rekenen op een goede manier kunnen geven. Het is natuurlijk fantastisch dat het basisonderwijs in de voorhoede staat van het intelligent openen van onze samenleving, maar dat betekent dat wij enorm aan het pionieren zijn. Onze scholen gaan weer open, maar hoe precies? In dat vraagstuk gaat nu veel tijd en energie zitten.

We waren bij STEV aan het nadenken hoe we wereldburgerschap voor al onze scholen kunnen vormgeven. Dus op wat voor manier zijn onze leerlingen wereldburger als ze de basisschool verlaten? Een bovenschools leerteam zou dit beleidsthema gaan uitwerken. Dat proces stagneert nu en dat is superjammer. Waarschijnlijk hebben we ook nog na de zomervakantie te maken met sociale distantie en dat maakt het formeren van leerteams een uitdaging.”

Zal deze crisis het wereldbeeld van kinderen beïnvloeden?

“De wereld zal er straks sowieso anders uitzien. Het is onmogelijk dat we teruggaan naar zoals het was. Dus het zal zeker invloed hebben op de oriëntatie van kinderen. Hoe dat precies uitwerkt zal afhangen van onze leiders. De aanpak van premier Rutte is wezenlijk anders dan bijvoorbeeld die in de Verenigde Staten. De opstelling naar China zou ook kunnen omslaan. Aanvankelijk was er empathie en erkenning voor hoe zwaar zij het daar hebben gehad. Nu de gevolgen van deze pandemie zo groot blijken te zijn, wordt er met andere ogen naar China gekeken. Had dit niet voorkomen kunnen worden door markten met levende dieren te verbieden? Dus het effect op het wereldbeeld van kinderen heeft alles te maken met de manier waarop wij erover praten.”

Wat betekent de crisis voor kansen(on)gelijkheid in het onderwijs?

“Die kansenongelijkheid was sowieso voor onze scholen al een pittig thema omdat een groot aantal kinderen uit kwetsbare milieus komen. We hebben hier dus straks nog meer in te doen. Al onze leerlingen zijn in beeld, maar dat betekent niet dat ze allemaal elke dag onderwijs volgen. Dat komt ook omdat een aantal ouders een taalachterstand heeft. We verzorgden bijvoorbeeld ook taalklasonderwijs voor leerlingen van de diverse scholen. Door het onderwijs in cohorten kan ook dat voorlopig niet worden opgepakt. Ik heb al bij een aantal gemeenten en de onderwijsinspectie aangegeven dat we mogelijk extra ondersteuning nodig hebben. We gaan kijken hoe we kinderen kunnen bijspijkeren, bijvoorbeeld via een zomerschool. Het is in ieder geval een thema dat enorm speelt.”

Biedt deze crisis ook kansen?

“Ik zie veel flexibiliteit en creativiteit. Leerkrachten die eerst op bepaalde dagen werkten, zijn nu vaker beschikbaar. Andere medewerkers pakken in hun vakantie nog zaken op. En ik zie een enorme ontschotting, bijvoorbeeld tussen gemeentes, kinderopvang en de zorg. We werken nu veel meer vanuit de intentie. Dus niet de regels zijn primair leidend, maar het oplossen van dilemma’s en problemen. Dat is een enorme kracht. Ook bovenbestuurlijk trekken we veel meer samen op en delen we veel informatie. Die ontschotting wil ik vasthouden. Het slaan van piketpaaltjes, daar wil ik niet meer naar terug.“

Nog meer nieuws over internationalisering in onderwijs? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf altijd op de hoogte.